آبنما از جمله عناصر معماری ایرانی است که در الگوها و مدل‌های متنوعی طراحی و ساخته می‌شود. این سازه با ایجاد نمایی دلنشین و چشم نواز با آمیخته شدن با صدای دل‌انگیز جریان آب، روح و روان افراد را از تنش و استرس می‌زداید و به جای آن آرامش و شادی را در دل می‌کارد. در فضاهای خارجی مانند باغ ها، جهت ایجاد فضایی خنک و آرام، انواع آبنما را احداث می‌کنند تا با پرتاب آب، فضا خنک و پاکسازی شود و نمای جذابی به نمایش گذاشته شود. آبنماهایی در مدل باغ‌های ایرانی با حوضچه‌های آب طبقاتی و نازل‌های سفالی یا سنگی از مدل‌های آبنمای سنتی محسوب می‌شوند که محبوبیت زیادی دارند.
انواع آبنمای سنتی و آبنمای مدرن
با وجود محبوبیتی که انواع آبنمای سنتی و مدرن دارد، انسان علاوه بر استفاده از آب جهت رفع تشنگی و جهت شستشو، از آن به عنوان تزئینات نیز استفاده می‌کند. بشر با توسعه در تکنولوژی و تولید پمپ‌هایی با توان بالا، توانسته فواره‌هایی در ارتفاع ۳۰ تا ۴۰ متر را تولید کند. سپس با آمیختن موسیقی با آبنما، توانسته آبنمای موزیکال را طراحی کند و با پیشرفت در این عرصه انواع آبنماهای تصویری، نوشته، آبنما نورپردازی شده و غیره را تولید کرده است. امروزه در مراکز تفریحی، بیمارستان ها، هتل‌ها و دیگر اماکن خصوصی همچون خانه‌های باشکوه و ویلاها انواع طرح‌های آبنما دیده می‌شود که تماما حاصل دسترنج خلاقانه و پیشرفت انسان هستند. این سازه با متریال‌های مختلفی ساخته شده و در جنس‌های شیشه ای، سنگی، دیواری، ناودانی، کلاسیک، کوزه ای، تصویری، کاسه ای، پرده ای، موزیکال، میدانی و رومیزی تولید می‌شود.
آبنمای موزیکال
این آبنمای مدرن با آب، نور و موسیقی آمیخته شده که با خروجی‌ها تنظیم می‌شود. آبنمای جغد یکی از مدل‌های آن است که با به کار بردن لوله برنزی مانند فلوت، صدای پرندگان را از آب پخش می‌کنند. آب در همه زمان نشان پاکی و آرامش بوده که با تلفیق شدن با موسیقی حس آرامش را تداعی می‌کند. همچنین این سازه از فواره‌ها و حوضچه‌های زیبایی تشکیل شده که با حرکات آب، صدایی دلنواز را پخش کرده و سبب شادمانی بینندگان می‌شود.
آبنمای تصویری یا نوشتاری
آبنمای مدرن تصویری با تکنولوژی دیجیتال به وسیله برنامه ریزی آماری ساخته شده که بواسطه آن کلماتی را در فضا به وجود می‌آورند. این سازه با بیت مپ، فناوری شطرنجی و همزمان‌سازی درب‌های خروجی آب ایجاد می‌شود.
آبنمای سنتی
این آبنمای سنتی مدل و طرح‌های متنوعی داشته و مجهز به چراغ‌ها و فواره‌هایی مرتفع است. لذا از آن در مساجد، حیاط خانه، بلوارهای شهر، مکان‌های تفریحی، پارک‌ها و غیره استفاده می‌شود. شبیه به آبنمای قدیمی بوده و در اماکن عمومی به کار می‌رود.
آبنمای ناودانی
آبنمای سنتی ناودانی در طرح ناودان‌های قدیمی ساخته شده و ساختار آن به این شکل است که پمپ، آب را به بخش بالای آبنما برده و سپس آن را به بخش پایین یا حوضچه می‌برد. بسته به مدل در دو نوع نیاز به لوله کشی و بدون نیاز به لوله کشی تولید می‌شود. در باغ، نورگیری خانه، حیاط و ویلا به کار می‌رود و اکثرا به شکل پیش ساخته خریداری می‌شود. لذا نصب راحتی دارد.
آبنمای باغی
در گذشته آبنمای سنتی باغی از حوضچه‌ای پرآب و کوچک تشکیل شده بود که اتصال به قنات یا رودخانه داشت و آب مردم را تامین می‌کرد. امروزه این سازه به ال‌ای دی یا چراغ‌هایی مجهز است که آب را با نورپردازی به نمایش می‌گذارد. از آن در باغ‌های عروسی، تالار و میدان شهر استفاده می‌شود.
آبنمای مه‌پاش
آبنمای مدرن مه پاش با نازل خاص آب به شکل قطرات ریز و پودری در هوا پخش می‌شود و در هوا حالتی مانند مه پدید می‌آید. این سیستم در هوا رطوبت ایجاد می‌کند و این باعث کاهش رطوبت شده و باعث خنک شدن هوای گرم و خشک می‌شود. از آن در حیاط خانه، اماکن تفریحی و رستوران‌ها استفاده می‌شود.
آبنمای میدانی
آبنمای سنتی میدانی مناسب فضاهای بزرگ است و محیط را زیبا می‌کند. جریان آب و صدای آن در این سیستم آرامبخش روح و روان است. در پارک‌ها و اماکن عمومی اجرا می‌شود و به دلیل اینکه مجهز به قطعات تزئینی نیست، ساده‌تر از دیگر مدل‌ها بوده و به راحتی اجرا می‌شود.
آبنمای رومیزی
آبنمای مدرن رومیزی اندازه کوچکی داشته و از جنس‌های مختلف مانند فلزات، سفال، شیشه، پلاستیک، سنگ و غیره ساخته می‌شود. با چراغ‌های رنگی ضدآب جلوه زیبایی به آن می‌دهند و بالاخص در شب فضا را دل‌انگیز می‌کنند. جهت اجرای آن، با پمپ آب ضعیفی، که بسیار کم صدا است آب به سمت بالا انتقال پیدا می‌کند و بعد از آن آب به سمت پایین هدایت می‌شود، سپس وارد منبع شده و در آنجا ذخیره خواهد شد. این فرایند به شکل گردشی ادامه خواهد داشت و در صورت کم شدن آب مخزن، باید به آن آب اضافه کرد.
آبنمای ستونی
این آبنما در دو مدل ساخته می‌شود که عبارتند از:
- آبنمای ستونی با نیاز به لوله کشی: جهت اجرای آن باید لوله کشی انجام شود و آن را در حیاط، هتل، لابی، اماکن تفریحی و پارک‌ها اجرا می‌کنند.
- آبنما ستونی بدون نیاز به لوله کشی: این آبنما محبوبیت زیادی داشته و به صورت آماده خریداری می‌شود. در آن پمپ، آب را به شکل گردشی جریان می‌دهد و تا وقتی که آب در درون مخزن وجود داشته باشد، این چرخش آب ادامه خواهد داشت. آن را می‌توان به صورت سفارشی و بر اساس مساحت محیط مورد نظر خود خریداری کنید و با نصب چراغ‌های رنگی می‌توان نمایش آب را در آن زیباتر کرد.
آبنمای نوشتاری
آبنمای مدرن نوشتاری هم در فضای داخلی و هم در فضای خارجی استفاده می‌شود و در اجرای آن، برنامه ریزی و متن از پیش تعیین می‌شود. همچنین در آن می‌توان متن را با ریزش آب نمایش داد. ال‌ای دی و چراغ‌هایی نیز در آن نصب می‌شوند تا نمایی جذاب پدید آید. در برنامه این سازه می‌توان اشعاری را ثبت کرد و همراه با اجرای متن، صوت نیز شنیده خواهد شد. این سازه از نمونه‌های مدرن و بروز است که مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.
جنس انواع آبنما
آبنما در دو مدل آبنمای سنتی و آبنمای مدرن ساخته می‌شود که نوع سنتی اکثرا از جنس سنگ و بتن ساخته خواهد شد. نوع سنگی از انواع سنگ مانند سنگ گرانیت، تراورتن، مرمر و غیره ساخته می‌شود. آبنمای مدرن نیز از جنس‌های متنوع مانند سنگ، شیشه، سرامیک، فلز، پلاستیک فشرده و غیره ساخته خواهد شد. برای فضای داخلی باید توجه کرد که از آبنمای با دوام و مستحکم استفاده شود. مثلا سنگ، بتن و فلز ضد خوردگی مناسب فضای بیرونی هستند، زیرا در برابر شرایط مختلف جوی مقاومت دارند.